گفته شده است که دختر خاله استاد «غلام محمد دستگیر» در دوران جوانی بر اثر بیماری وبا از دنیا رفت و این حادثه استاد شیدا را که دلباخته او بود سخت متاثر کرد و حالت شیدایی به او دست داد و به دیوانه مشهور گردید.
به گزارش آی فیلم2، استاد «غلام محمد دستگیر شیدا» یکی از اساتید بزرگ موسیقی معاصر افغانستان بود که در سال 1349 بر اثر حادثه ترافیکی در کابل از دنیا رفت.
استاد شیدا در سال 1295 در قریه چهاردهی نزدیک کابل در یک خانواده اهل هنر به دنیا آمد.
پدرش «خلیفه قربانعلی» در گروه استاد قاسم در دربار «امیر حبیب الله خان» رباب می‌نواخت و 3 برادر نیز به نام‌های «غلام حسین» طبله نواز، «غلام سخی» دلربا نواز و «غلام نبی» رباب نواز داشت که همگی اهل موسیقی بودند.
فراگیری موسیقی در سن 10 سالگی
«میرزا نوروز» کاکای استاد شیدا نیز از جمله اساتید برجسته موسیقی بود که در دوران زمامداری «امیر شیر علی خان» و «امیر عبدالرحمان خان» در کوچه خرابات کابل آواز خوانی می‌کرد و استاد شیدا برای نخستین بار در 10 ساله گی نزد کاکای خود به فراگیری موسیقی مشغول شد.
شیدا بعد از چند سالی که نزد کاکای خود به فرا گیری هنر موسیقی مصروف بود از توانمندی خوبی در این هنر برخوردار شد و بعدها نزد استاد «غلام حسین خان»، پدر «استاد حسین سرآهنگ» شاگردی کرد.
آنگونه که داکتر «عنایت الله شهرانی» در جلد اول کتاب «ساز و آواز در افغانستان» اشاره کرده است، دختر خاله استاد شیدا در دوران جوانی بر اثر بیماری وبا از دنیا رفت و این حادثه استاد شیدا را که دلباخته او بود سخت متاثر کرد و حالت شیدایی به او دست داد و به دیوانه مشهور گردید.
شهرانی این دوره از عمر استاد شیدا را چنین بیان کرده است: «غلام دستگیر در آن زمان در عنفوان جوانی و رعنایی بود و این حالت دیوانگی باعث تاسف فراوان همه مردم می شد. در آنوقت مانند امروز وسایل سرگرمی مثل رادیو و گرامافون و غیره وجود نداشت و تاجر های ذوقی و پولدار از خود دسته هنری داشتند که به نام خلیفه یاد می شدند تا اینکه با ظهور «استاد قاسم» و به هدایت «امیر حبیب الله خان» اصطلاح خلیفه به استاد تبدیل شد.»
در دوره «امیر امان الله خان» اساتید موسیقی از جایگاه خوبی برخوردار شدند و یکی از کسانی که در دربار امان الله خان موسیقی می‌نواخت، استاد قربانعلی پدر استاد شیدا بود که علاوه بر نوازنده گی در گروه استاد قاسم در گروه «حاجی افضل تاجر» نیز نوازنگی می‌کرد و آنگونه که «عبدالوهاب مددی» در کتاب سرگذشت موسیقی افغانستان نقل کرده است، رابطه صمیمانه میان پدر شیدا و حاجی افضل بر قرار بود.
حاجی افضل علاوه بر نوازندگی به کار تجارت هم مشغول بود و مرتب به هند در رفت و آمد بود و پدر شیدا از وی درخواست کرد که در یکی از سفرهای تجاری، شیدا را نیز با خود برای معالجه به هند ببرد.
شیدا به وسیله طب یونانی تحت مداوا قرار گرفت و تا حدودی سلامتی و شادابی خود را دوباره به دست آورد و به کابل بازگشت.
آوازخوانی در بالاحصار کابل
شیدا بعد از بازگشت به کابل برای اولین بار در باغ حاجی افضل تاجر در بالا حصار کابل به آواز خوانی پرداخت که شنونده گان خود را بسیار تحت تاثیر قرار داد و بزودی به چهره مشهور در میان مردم تبدیل شد او آنقدر شوریده غزلخوانی می کرد که حالت جنون به او دست می داد.
عبدالوهاب مددی در کتاب «سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان» در مورد حالات استاد شیدا در هنگام اجرای موسیقی چنین نوشته است:« شنونده گان به وی لقب «دیوانه» دادند چنان که وی سالها به نام غلام دستگیر دیوانه معروف بود. دیوانگی های او هنگام آوازخوانی همچنان ادامه داشت و شنونده هایش را نیز تحت تاثیر قرار می داد تا اینکه یکی از علاقمندان پر نفوذش لقب دیوانه را به «شیدا» عوض کرد و این لقب تا پایان عمر، ضمیمه اسم استاد بود.»
استاد شیدا در سال 1346 خورشیدی از طرف وزارت مطبوعات و به توصیه «سید قاسم رشتیا»، با استفاده از یک بورسیه تحصیلی دراز مدت به کشور هند سفر کرد و بعد از این هر ساله نیز به این کشور سفر می کرد و از تجربیات اساتید آنجا به ویژه استاد «عبدالواحد خان» و دیگر اساتید موسیقی هند بهره می گرفت.
«بصیر احمد حسین زاده» با انتشار این مطلب در صفحه فیسبوک خود نوشت: استاد شیدا غزلهای فارسی بخصوص اشعار حافظ، سعدی، خیام و دیگر بزرگان زبان فارسی را با شوریدگی خاصی در این دوره می‌خواند و هنوز هم در آتش عشق می‌سوخت .
در اکثر مراسم‌های مختلف بخصوص در مراسم جشن استقلال، شیدا در کنار دیگر اساتید موسیقی افغانستانی و هندی به اجرای برنامه می پرداخت که با استقبال مردم مواجه می شد.
اوج هنری نمایی شیدا در زمان صدارت «محمد هاشم خان» بود که شیدا در کنار مرحوم «استاد نبی گل» به هنر نمایی و خواندن غزلیات فارسی در محافل گوناگون شهرت خاصی یافته بود.
10 مدال هنری در رشته غزلخوانی
طبق گفته بسیاری از صاحب نظران بخصوص عبدالوهاب مددی، استاد شیدا یکی از کسانی بود که به غزلخوانی موسیقی افغانستان جان دوباره بخشید.
شیدا در طول عمر فعالیت هنری خود موفق به دریافت 10 مدال هنری در رشته غزل خوانی و موفق به دریافت لقب استادی از طرف ریاست مستقل مطبوعات شد و بعدها که این ریاست به وزارت تبدیل شد نیز جوایز و مدال‌های فراوانی را دریافت کردو وی کنسرت‌های مختلفی را در داخل و خارج از افغانستان بر گزار کرد و بارها مورد تشویق قرار گرفت.
استاد شیدا تعدادی شاگرد نیز داشت که از جمله عبدالحمید هم آهنگ آواز خوان معروف (داماد شیدا) و همچنین میا شیدا و حسن شیدا (فرزندان استاد) از معروف ترین شاگردان وی بودند.
به آواز استاد شیدا آثار زیادی در آرشیو موسیقی رادیو افغانستان باقی نمانده است ولی همین چند آهنگ موجود نشان ذوق و توان بالای هنری وی را نشان می دهد و بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که این آثار از نگاه کیفیت هنری از بهترین غزلهای موسیقی افغانستان به شمار می روند.
طبق گفته عبدالوهاب مددی صدای شیدا علاوه بر زیبایی و جاذبه خاصی که داشت با کوک ساز نیز بسیار هماهنگ بود.
شیدا سه بار ازدواج کرد و پدر هفت دختر و پنج پسر شد. که دو فرزندش به هنر موسیقی روی آوردند.
غلام دستگیر شیدا در صبح روز سوم ثور سال 1349 خورشیدی در حالیکه به همراه پسرش «میا شیدا» و «استاد محمد غازی» طبله نواز ، از قره باغ شمالی عازم کابل بود ، دچار سانحه ترافیکی شد و فردای آنروز درگذشت. جنازه شیدا و فرزندش میا شیدا در گورستان شهدای صالحین کابل به خاک سپرده شد.
ف ا / ب م
